Fundering
Voor de fundering van de kas is er onderzoek gedaan naar wat de beste en sterkste fundering is. Omdat het ontwerp van de kas minimaal hout gebruikt is het des te belangrijker dat de fundering sterk genoeg is. Om te kiezen wat de beste fundering is, is er wetenschappelijk en lokaal onderzoek gedaan. In Ontwerp kas, technische aspecten is beschreven waarom er is gekozen voor het ingraven van de Wallaba palen ten opzichte van het gebruik van een betonfundering. De gaten voor de Wallaba palen zijn 60 centimeter diep gegraven. Bij het graven, wat fysiek zwaar is door de harde grond, hebben we veel hulp gehad van Fabio, de hulp van de heer Pinas op de boerderij. Constructie van het hout De constructie van het hout begon met het bestellen van het hout bij een houtzagerij. Voor het hout van de constructie van de kas zijn wij in contact geweest met twee houtleveranciers, de heer Dinesh en Mevrouw Rosenhout. Het verloop van deze afspraken zal worden beschreven.
Naar aanleiding van Tropical Greenhouse (Sahlieh & L’Herminez, 2013) hebben wij de heer Dinesh benaderd voor het hout voor de constructie. Er is op 20 november een afspraak gemaakt en het ontwerp is toen aan hem voorgelegd. In eerste instantie leek dit op een goede samenwerking, waar de heer Dinesh voor een relatief lage prijs, ongeveer 1000 SRD, het hout op maat binnen een week kon leveren binnen op de boerderij. Een week later hoorden we van de heer Dinesh dat de houtbestelling af was, echter was dit ongevraagd ineens in Basralocus hout. De krachtberekeningen voor de kas zijn uitgevoerd aan de hand van Wallaba en Gronfolo hout en berekeningen met Basralocus hout lieten zien dat de kas met het huidige ontwerp niet sterk genoeg zou zijn als dit in Basralocus wordt gebouwd. We hebben de afspraak met de heer Dinesh daarom helaas moeten cancelen omdat hij niet het hout kon leveren wat nodig was.
Na een week wachten op het hout van de heer Dinesh, wat niet het goede hout bleek te zijn, moesten we op zoek naar een nieuwe houtleverancier. De heer Pinas kende een andere houtleverancier, Mevrouw Rozenhout. Mevrouw Rozenhout had Gronfolo hout op voorraad en kon binnen drie dagen Wallaba hout uit het bos halen en het op de gewenste maat zagen. De prijs was duurder dan bij de heer Dinesh en er kwam nog een prijs bij voor de levering van het hout (100 SRD). We hebben een afspraak met haar gemaakt en zouden binnen drie dagen de complete houtbestelling ontvangen. Ook hier zijn we tegen het probleem aangelopen dat het leveren van het hout een stuk langer duurde dan afgesproken. Na een week, op 7 december, was het hout pas op de boerderij. Dit zorgde ervoor dat wij een paar dagen gestremd waren en niet konden beginnen met de bouw van de kas. Deze tijd hebben wij gebruikt door meer onderzoek te doen naar het ontwerp van de kas, het verbeteren van ons Business Model Canvas en concrete afspraken te maken met de Barronschool over de hulp van studenten bij de bouw. Uiteindelijk is het hout na een week in goede staat op de boerderij geleverd. Hier kwam bij dat we 175 meter 2 bij 1 Gronfolo hout hebben gekregen in plaats van 17,5 meter. Dit extra hout kwam achteraf goed van pas omdat dit hout extra gebruikt kon worden voor verbindingsstukken.
Daarna kon begonnen worden aan de bouw van de constructie. Deze begon dus iets later. Dit bracht als voordeel met zich mee dat we onder een hogere tijdsdruk moesten werken, waardoor de bouw van de constructie sneller ging dan verwacht. Daarnaast was een bijkomend voordeel dat we al concrete afspraken met mevrouw Ceder van de Barronschool hadden gemaakt, waardoor de eerste dag van de bouw er meteen Barronschool leerlingen mee konden naar de boerderij. Daarnaast heeft Fabio, de hulp van de heer Pinas ons veel geholpen met de bouw. Tenslotte heeft meneer Pinas ook nog voor een extra arbeidskracht gezorgd, namelijk zijn neefje Kelvin. Kelvin werkt in de bouw en maakt daken in Moengo voor zijn beroep. Hij weet veel van zagen, timmeren en van constructies waardoor hij ons veel heeft kunnen helpen.
Bij het bouwen van de houtconstructie zijn we tegen een aantal dingen aangelopen die aangepast zijn aan het ontwerp:
- De verticale dakpalen zijn 2 meter in plaats van 3 meter. Dit betekent dat de kas 5 meter in plaats van 6 meter hoog wordt. Hier hebben we voor gekozen omdat 6 meter hoogte het veel moeilijker maakt om het dak te maken. Omdat de kas 5 meter hoog is, hoefde er geen extra ladders of steigerwerk gemaakt te worden omdat je overal bij kan als je op de onderconstuctie staat, hierdoor wordt het toegankelijker voor andere boeren om de kas zelf na te bouwen aan de hand van de handleiding.
- 2 bij 3 Gronfolo latten in plaats van 2 bij 1 voor de onder en bovenkant van het dak. De lage kant van het dak zijn de bovenkant en onderkant met 2 bij 1 Gronfolo latten gemaakt. Echter bleek dat dit niet ideaal is, omdat de waslijn dan niet verticaal bevestigd kan worden, omdat de 2 bij 1 lat hier niet stevig genoeg is voor de kracht die op het dak komt als er water op ligt. Bij de hoge kant van het dak hebben we wel 2 bij 3 Gronfolo latten gebruikt en het waslijn ook verticaal kunnen spannen.
Plastic
We hebben 12 december een coöperatie benaderd voor het plastic voor het dak, landbouwbedrijf Jetzza. Deze coöperatie vertelde ons dat het plastic pas eind januari beschikbaar is, wat voor ons te laat was aangezien we 26 januari terug naar Nederland vertrekken. Het plastic is erg moeilijk te verkrijgen maar de heer Pinas had een rol van 6 bij 16 meter beschikbaar voor ons. Deze hebben we gebruikt voor de lage kant van het dak. Het verloop van het bevestigen van het plastic zal apart voor de lage kant en hoge kant van het dak beschreven worden.
Bij de lage kant van het dak liepen we bij het bevestigen van het tegen een aantal problemen aan. Ten eerste is het plastic lastig materiaal om mee te werken omdat het snel scheurt. Er is een scheur in het plastic gekomen waardoor we het plastic in drie verschillende delen, blokken van ongeveer 5 bij 6 meter, hebben moeten bevestigen. Omdat we het plastic niet in één geheel over het dak konden bevestigen, hebben we meer hout moeten gebruiken om het plastic vast te zetten. Ten tweede is het efficiënter om met een nietpistool het plastic te bevestigen in plaats van met spijkers. Spijkers is een goede optie, maar met een nietpistool gaat het een stuk sneller.
Voor de hoge kant van het dak was het lastig om aan landbouwplastic te komen. Na veel zoeken hebben we uiteindelijk het plastic bij coöperatie Kwatta in Paramaribo gevonden op 24 december. Het plastic was 4 januari pas in Moengo. In Suriname vieren ze lang feest tussen kerst en oud & nieuw met als gevolg dat het plastic later dan gepland in Moengo is gekomen. In de tijd dat wij moesten wachten op het plastic konden we wel al verder werken aan de kas. We hebben de waslijn bevestigd, zijn begonnen met kippengaas om de kas heen te bevestigen en hebben de 2 bij 3 Gronfolo balken bevestigen aan de bovenkant en onderkant van de hoge kant van het dak.
Zodra het plastic in Moengo was is het in één dag op de hoge kant van het dak bevestigd. Dit ging een stuk makkelijker en netter dan bij de lage kant van het dak. Dit had vooral als reden dat we de rol van 6 bij 16 meter in één keer op het dak hebben bevestigd. In de handleiding staan details over hoe we dit hebben gedaan.
Waslijn
We hebben de waslijn bij de lage en hoge kant op een verschillende manier bevestigd. Bij zowel de hoge kant als de lage kant van het dak is de waslijn per blok van 5 bij respectievelijk 4.95 en 5.80 meter bevestigd. Bij de lage kant zijn ten eerste twee diagonale lijnen gespannen per dakblok zodat er een kruis ontstaat. Ten tweede zijn er drie lijnen horizontaal gespannen. De lijnen verticaal spannen is beter omdat dan het water wat op het plastic komt te liggen na een regenbui, makkelijker naar beneden stroomt. De horizontale lijnen houden deze stroming naar beneden meer tegen en is dus nadeliger. Echter konden we bij de lage kant van het dak de lijnen niet verticaal spannen omdat de boven- en onderlatten van het dak 2 bij 1 Gronfolo latten zijn, deze zijn niet sterk genoeg om de waslijn op te bevestigen. We hebben daarom de keuze gemaakt om de waslijn horizontaal te bevestigen.
Bij de hoge kant van het dak is de waslijn ook per blok bevestigd. Het verschil is dat de waslijn hier wel verticaal gespannen is. Dit was mogelijk omdat we de onder- en bovenlatten van het dak hebben vervangen met 2 bij 3 Gronfolo, die door de extra dikte een stuk steviger zijn dan 2 bij 1 latten. Het verticaal spannen van de waslijn heeft als voordeel dat het water wat op het plastic komt te liggen, makkelijker naar beneden stroomt.
Irrigatiesysteem
Na gesprekken met Stanley Oosthuizen hebben we een optimaal irrigatiesysteem ontworpen voor de kas bij de heer Pinas. Dit bestaat uit een dubbel irrigatiesysteem met een mistsysteem en een druppelsysteem. We hebben onderzoek gedaan naar de risico’s van een dergelijk irrigatiesysteem aanleggen op de boerderij van meneer Pinas. Door wetenschappelijk onderzoek zijn wij gestuit op het risico van legionella. De waarschijnlijkheid van het voorkomen van legionella wordt door drie factoren bepaald (Health and Safety Authority, 2016).
1. Het vervuilingsgehalte in het water
Dit gehalte wordt bepaald door de temperatuur, tussen de 20 en 55 graden Celsius, van het water en of het water langdurig stilstaat. De heer Pinas gebruikt een kreek voor zijn irrigatiesysteem. Een kreek is een uitgegraven meertje waar het hele jaar door water in staat. Dit water staat constant stil. Daarnaast is de afstand van de kreek tot aan de kas zo’n 80 meter. Het water in deze 80 meter lange buizen staat ook langdurig stil. Dit heeft als risico dat legionella bacteriën zich gemakkelijk kunnen vestigen in de kreek en in de buizen van het irrigatiesysteem. Daarnaast is het in Suriname het hele jaar door rond de 30 graden en er is felle zon, vooral in de droge tijd, waardoor het water in de kreek gemakkelijk opwarmt tot een temperatuur boven de 20 graden. Deze twee factoren zorgen ervoor dat het vervuilingsgehalte hoog is in de kreek van de heer Pinas die gebruikt wordt voor de irrigatie van zijn gewassen en dus ook voor de eventuele irrigatie in de kas.
2. De mogelijkheid van het water om ‘aerosols’ te genereren
In het Legionnaires’ Disease rapport van Health Safety Authority (Health and Safety Authority, 2016) wordt gesteld dat een potentiele bron van een aerosols een mistsysteem is. Dit komt omdat mistsprinklers in een mistsysteem water in hele kleine druppels in de lucht sproeien. Deze druppels zijn zo klein dat je zo gemakkelijk inademt, waardoor je de legionellabacterie binnen kan krijgen. Dit houdt in dat vooral het mistsysteem een groot risico zou zijn als irrigatiesysteem. Het druppelsysteem is een minder grote risicofactor omdat het niet het water verneveld, waardoor de bacterie niet ingeademd kan worden.
3. De kwetsbaarheid van de persoon die bloot gesteld wordt aan de vervuiling van het water
In principe is iedereen die te maken heeft met de verneveling van water dat een hoog vervuilingsgehalte in gevaar voor Legionella. Echter is het risico hoger voor mannen en voor personen die ouder zijn dan 45 jaar. De heer Pinas is ouder dan 70 waardoor hij een groter risico heeft voor Legionella.
De drie bovenstaande factoren laten zien dat een mistsysteem aanleggen op de boerderij van de heer Pinas een verhoogd risico van Legionella met zich meebrengt. Om deze reden hebben wij ervoor gekozen om geen mistsysteem aan te leggen op de boerderij maar alleen een druppelsysteem. Alleen een druppelsysteem in de kas is minder geschikt voor alle gewassen die de heer Pinas wilt verbouwen. Enkel een druppelsysteem zou bijvoorbeeld voor tomaten een optie zijn, maar voor bladgroenten (amsoi, kool, paksoi, soepgroente) zou dit niet optimaal zijn. Omdat wij geen mistsysteem aanleggen door de verhoogde kans van Legionella en omdat alleen een druppelsysteem niet optimaal werkt, hebben wij ervoor gekozen om geen mistsysteem en geen druppelsysteem aan te leggen.
Omdat wij wel een werkend eindproduct willen afleveren aan meneer Pinas en aan SOIL Masonkondre, hebben wij ervoor gekozen om het bestaande irrigatiesysteem van de heer Pinas zodanig te veranderen en te repareren dat de kas een eigen watersysteem krijgt. Dit watersysteem maakt geen gebruik van vernevelaars maar van sproeiers, die het water met een straal van 3 meter sproeien. Dit systeem is veel minder gevaarlijk dan een mist/ vernevelsysteem omdat het water niet verneveld wordt maar in kleine druppels wordt rondgesproeid. Echter zijn wij van mening dat Legionella alsnog een probleem kan vormen omdat de boerderij en de heer Pinas hoog scoren op de andere 2 indicatiefactoren, het vervuilingsgehalte van het water en de kwetsbaarheid van de persoon die blootgesteld wordt aan de vervuiling. Echter is het risico zo klein dat wij van mening zijn dat wij dit irrigatiesysteem moeten aanleggen omdat de heer Pinas het anders zelf doet als wij weg zijn en omdat de kas niet goed gebruikt kan worden als er geen werkend irrigatiesysteem in zit. De heer Pinas geeft zijn plantjes nooit met de hand water, met een gieter of tuinslang, en hij vertelde ons dat dit te zwaar voor hem is. De heer Pinas wacht op de regen voor zijn gewassen. Wij hebben wel het advies aan de heer Pinas gegeven dat hij niet in de buurt van de kas moet zijn als hij het watersysteem aanzet, om het risico op Legionella kleiner te maken. Hek van kippengaas In eerste instantie hadden wij in ons ontwerp van de kas een omheining om de kas heen weggelaten. Hier hadden we voor gekozen omdat het niet nodig is voor het optimaal telen van de gewassen in de kas en onnodig veel geld kost. Echter wil de heer Pinas graag een omheining om de kas heen, om grote dieren als konijnen en leguanen buiten de kas te houden. Op verzoek van de heer Pinas hebben wij een hek om de kas heen gebouwd. We hebben hier gekozen voor kippengaas, omdat de gaten van het kippengaas kleiner zijn dan van harmonicagaas, zo wordt het risico dat dieren zijn gewassen opeten kleiner. We hadden hout over, wat handig uit kwam om de omheining te maken. Hiervoor hebben wij het overige Wallaba (3 bij 4) en Gronfolo (2 bij 3) hout voor gebruikt. Het verloop van het bouwen van de omheining ging naar wens en was binnen drie dagen af. Kelvin heeft twee deurtjes gezaagd, zodat de heer Pinas een in- en uitgang heeft in de kas. Grond plantrijp maken Om de grond klaar te maken om er op te telen, is er onderzoek gedaan naar wat de beste bodemsamenstelling is om op te telen. In Suriname wordt er vooral gebruikt gemaakt van zwarte grond in combinatie met mest. Zwarte grond is goed waterdoorlatend en bevat nauwelijks verontreinigingen. Deze grond wordt, ook in Nederland, gebruikt om in te telen. Zwarte grond met mest moet goed genoeg zijn voor in de kas, volgens Ermond Kromopawiro van het Ministerie van LVV. Toch is er door ons meer onderzoek gedaan naar de grond, mede doordat onze stagebegeleider Rudi Darson ons hier op wees. In Nederland wordt er in kassen gebruikt gemaakt van het verharden van de grond, dit verharden zorgt ervoor dat niet alle voedingsstoffen en materialen met het water worden mee gespoeld verder de bodem in, zodat de zwarte grond snel voedingsarm wordt. Om meer informatie in te winnen over het verharden van de grond, zijn de PTC en ADEK (Anton de Kom Universiteit, Paramaribo) benadert. De PTC legde uit dat het verharden van de grond eigenlijk altijd goed is en dat het bijvoorbeeld kan door plastic over de grond te spannen en daar de zwarte grond overheen te leggen. Opvullen met schelpzand zou ook een goede manier zijn. Door tijdsdruk hebben wij ervoor gekozen om niet zelf de grond te verharden en enkel zwarte grond in de kas te leggen. Omdat het beter is als de grond verhard wordt, hebben wij Hendrik Pinas uitgebreid advies gegeven over hoe hij de grond het beste kan verharden. Daarnaast lijkt ons een Hydroponics systeem optimaal voor in de kas, dit hebben we niet geïmplementeerd door tijdsnood en doordat wij denken dat de heer Pinas hier moeilijk mee om kan gaan door de grotere complexiteit van het systeem.
1. Sahlieh, A., & L’Herminez, C. (2013). Tropical Greenhouse.
2. Health and Safety Authority. (2016, januari 5). Legionnaires’’ disease. Opgehaald van www.hsa.ie: http:// www.hsa.ie/eng/Publications_and_Forms/Publications/Chemical_and_Hazardous_Substances/Legionaires_ Disease.pdf
